ROZWÓJ MOWY U DZIECKA

Dość często wspominam o głużeniu, ale co to właściwie jest? Otóż głużenie to jeden z etapów rozwoju mowy, jaki ma miejsce w pierwszym roku życia życia dziecka. W tym czasie mowa rozwija się z niezwykłą prędkością, mimo że rodzicom niekiedy wydaje się, iż muszą czekać wieku, aż usłyszą to pierwsze słowo ("mama" w przypadku mam lub "tata" w przypadku ojców).

Psycholodzy dzielą rozwój mowy na cztery okresy.

OKRES MELODII : 
pierwszy rok życia

I ETAP - KRZYK

• pojawia się zaraz po urodzeniu i trwa mniej więcej przez cały okres noworodkowy, a na pewno do ukończenia 3 tygodnia życia dziecka.
• w ten sposób dziecko oznajmia, że czuje dyskomfort z powodu głodu, mokrej pieluszki, przegrzania, oziębienia, itd.

II ETAP -  GŁUŻENIE

• głużenie to różne dźwięki typu agu, ge, khe, gli, kli, ebw, rrr. Pojawia się między pierwszym a trzecim miesiącem życia dziecka, kiedy rozwijają się mięśnie szyi i dziecko jest w stanie utrzymać prosto głowę. 
• wg psychologów jest całkowicie przypadkowe, nie pojawia się w celach komunikacyjnych stanowiąc odruch bezwarunkowy [chociaż, jak już pisałam wcześniej, Oskar takimi zwrotami porozumiewa się z nami i wymawiając określone zwroty informuje nas, że chce jeść lub ma brudną pieluszkę :) ].
• tego typu dźwięki pojawiają się u każdego dziecka, niezależnie od kultury i sprawności narządu słuchu.
• dziecko jest w stanie wymawiać dźwięki pochodzące z każdego zakątka świata, a zdolność tę tracą po przekroczeniu szóstego miesiąca życia powtarzając jedynie dźwięki słyszane wokół.

III ETAP - GAWORZENIE

• to powielanie połączeń spółgłosek i samogłosek, co daje przykładowo: ma-ma-ma, ga-ga, ta-ta.
• wg psychologów naturalnie nie mają one celu komunikacyjnego.
• pojawia się około 6 miesiąca życia, choć wg niektórych psychologów może się pojawiać już nawet w trzecim miesiącu życia (Oskar wszedł niedawno w trzeci miesiąc, zobaczymy, jak to będzie wyglądało u niego :)).
• najczęściej pojawia się, gdy dziecko jest samo i ma dobry humor.
• podobno gaworzenie zakończone podniesieniem intonacji mają na celu zwrócenie na siebie uwagi.

IV ETAP - ECHOLALIA

• pojawia się mniej więcej w 10 miesiącu życia.
• to okres wielokrotnego powtarzania własnych i usłyszanych słów.
• po raz pierwszy w tym czasie dziecko rozumie wypowiadane przez siebie wyrazy takie jak mama, tata, baba.

OKRES WYRAZU : 
drugi rok życia 

• po ukończeniu dwunastego miesiąca dziecko zaczyna wymawiać pierwsze pełne słowa pełniące funkcję zdań - np. "daj", "tam";
• w pierwszej kolejności są to rzeczowniki, później pojawiają się czasowniki, a na końcu przymiotniki;
• pod koniec drugiego roku życia składa wyrazy w krótkie zdania.

OKRES ZDANIA : trzeci rok życia 

• w trzecim roku życia dziecko ma już dość duży zasób słów;
• jego mowa jest dosyć dobrze rozwinięta;
• zdania liczą kilka wyrazów;
• pojawiają się zdania pytające i przeczące.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ : 
czwarty do szóstego rok życia 

• zdania są bardziej skomplikowane;
• mimo dużej ilości neologizmów dziecięcych powstających w tym czasie, mowa ta jest dość dobrze zrozumiała.

Rozwój mowy zależy od wielu czynników - genetycznych, struktur mózgu, czy środowiskowych - chociażby kontaktu z mówiącym dorosłym (jeśli rodzice/dziadkowie/opiekunowie mówią niewyraźnie, lub mało odzywają się do swojego dziecka, nie ma ono możliwości nauczyć się prawidłowej mowy; jest to możliwe dopiero, gdy dziecka zaczyna mieć kontakt z innymi osobami, np. w przedszkolu). Wszystko zaczyna się już w życiu płodowym i już wtedy może dojść do zaburzenia prawidłowego rozwoju mowy. Przyczynami tego stanu mogą być m.in.:

• wady genetyczne,
• choroby, jakie przeszła matka w czasie ciąży,
• używki w czasie ciąży (alkohol, papierosy, narkotyki),
• przyjmowanie w ciąży niektórych leków,
• długotrwały i silny stres w ciąży,
• urazy dziecka okołoporodowe,
• choroby przebyte przez dziecko,
• nieprawidłowa budowa narządów mowy,
• przerośnięcie migdałków,
• zapalenie ucha lub ślinianek przyusznych u dziecka,
• upośledzenie umysłowe dziecka,
• wady zmysłu słuchu,
• nieprawidłowo rozwinięte ośrodki mowy i rozumienia w mózgu,
• autyzm.

OPÓŹNIENIE W ROZWOJU MOWY

Co powinno Cię zaniepokoić?

• jeśli roczne dziecko tylko gaworzy;
• jeśli w wieku 2 lat dziecko wymawia zaledwie 3-4 słowa, a tworzone zdania nie są  dwuwyrazowe.
• gdy w wieku 3 lat dziecko rozumie tylko domowników, a zasób słów wynosi tylko 50-60 wyrazów, nie tworzy liczby mnogiej, nie składa zdań.
• gdy w wieku 4 lat z trudem określa przedmioty i codzienne czynności, nie potrafi budować prostych zdań lub mówi niezrozumiale.

CO TO JEST MUTYZM?

W przypadku mutyzmu dziecko nie mówi, ale doskonale rozumie naszą mowę i nie ma problemów z pisaniem. Psycholodzy rozróżniają dwa rodzaje mutyzmu:

• organiczny (niemówienie pojawia się w wyniku fizycznych wad aparatu mowy i/lub ośrodków nerwowych w mózgu) oraz
• funkcjonalny (związany z czynnikami psychicznymi, takimi jak: nieśmiałość, nadwrażliwość emocjonalna,  długotrwały stres, lęk, błędy wychowawcze rodziców, odrzucenie, poniżanie lub upokarzanie dziecka, stosowanie przemocy fizycznej), ale także
• wybiórczy (kiedy maluch - ten rodzaj pojawia się we wczesnym dzieciństwie  - w jednej sytuacji wypowiada się używając dosyć dużej dawki wyrazów, a w innej nie odzywa się słowem; w takiej sytuacji należy zachęcać dziecko do mówienia, zwiększać jego pewność siebie i minimalizować poczucie lęku).

Jeśli mamy podejrzenia, że mowa naszego dziecka nie rozwija się prawidłowo, w takiej sytuacji najlepiej udać się do logopedy lub foniatry, aby ocenił stan i znalazł przyczyny opóźnienia mówienia. Zdarza się czasami, że dziecko mając dwa lata nie mówi i nie jest to związane z w/w przyczynami. Przyczyną bowiem bywa czasem po prostu cofnięcie się pewnych umiejętności werbalnych. Po jakimś czasie wszystko wraca do normy i dziecko w żaden sposób nie jest opóźniony w porównaniu z rówieśnikami.